Đại diện Quỹ Ðổi mới công nghệ quốc gia cho biết, Cơ quan này đang xây dựng các quy định cụ thể, chuẩn bị cho việc vận hành Quỹ. Quỹ có vốn điều lệ 2.000 tỷ đồng, có chức năng cho vay ưu đãi, hỗ trợ lãi suất vay, bảo lãnh để vay vốn và hỗ trợ vốn cho các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân thực hiện nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao, đổi mới và hoàn thiện công nghệ.
Thiếu cơ chế, Quỹ mới tập trung hỗ trợ tư vấn là chính
Đầu năm 2021, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 04/2021/QÐ-TTg, về Ðiều lệ tổ chức và hoạt động của Quỹ Ðổi mới công nghệ quốc gia. Quyết định số 04 của Thủ tướng có hiệu lực từ ngày 15/03/2021, tạo hành lang pháp lý để Quỹ tiếp tục hoạt động sau khi tạm dừng vào đầu năm 2018.
Theo Quyết định của Thủ tướng, Quỹ hoạt động theo mô hình Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ. Bên cạnh việc hỗ trợ doanh nghiệp chuyển giao, đổi mới, hoàn thiện công nghệ, Quỹ có chức năng hỗ trợ ươm tạo công nghệ, ươm tạo doanh nghiệp khoa học và công nghệ, giải mã công nghệ; hỗ trợ đào tạo nhân lực khoa học và công nghệ phục vụ việc chuyển giao, đổi mới, hoàn thiện công nghệ. Quỹ có nhiệm vụ tiếp nhận, quản lý và sử dụng các nguồn vốn từ ngân sách Nhà nước, các nguồn tài chính tài trợ hợp pháp, các khoản đóng góp tự nguyện của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước; tổ chức xét chọn nhiệm vụ, dự án để Quỹ hỗ trợ tài chính; xây dựng quy định về hỗ trợ tài chính và quyết định mức hỗ trợ tài chính một cách minh bạch; thẩm định tài chính, kiểm tra, quản lý quá trình thực hiện nhiệm vụ, dự án và tổ chức đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, dự án được Quỹ hỗ trợ tài chính.
Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, các doanh nghiệp chưa tích cực huy động vốn hỗ trợ từ Nhà nước và các nguồn khác do thiếu thông tin
Thông tin từ Quỹ Ðổi mới công nghệ quốc gia cho biết, loại hình quỹ này đi vào hoạt động từ năm 2015, sau ba năm, Quỹ đã tiếp nhận gần 1.000 đề xuất, ý tưởng từ các doanh nghiệp tại 35 tỉnh, thành phố trong cả nước; tư vấn, phân loại và đánh giá 300 dự án có tính khả thi cao. Tiến hành xét chọn 184 dự án, đã phê duyệt và ký hợp đồng tài trợ 27 dự án với tổng kinh phí 1.050 tỷ đồng, trong đó ngân sách nhà nước 268 tỷ đồng, đóng góp của doanh nghiệp 782 tỷ đồng. Quỹ đã huy động hơn 600 lượt chuyên gia tham gia trợ giúp, tư vấn cho các doanh nghiệp tìm kiếm, đánh giá, khai thác công nghệ.
Tuy nhiên, do thiếu thông tư hướng dẫn quản lý tài chính đối với hoạt động tín dụng, khiến Quỹ chưa triển khai được hoạt động hỗ trợ tín dụng (cho vay ưu đãi, hỗ trợ lãi suất vay, bảo lãnh để vay vốn); thiếu đồng bộ giữa Luật Ngân sách Nhà nước và cơ chế của Quỹ quy định trong Luật Chuyển giao công nghệ đã ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động của Quỹ.
Chờ Nhà nước cấp vốn (2.000 tỷ đồng) và định hình cơ chế hỗ trợ tín dụng minh bạch
Theo Ðiều lệ mới, Quỹ Ðổi mới công nghệ quốc gia là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận. Vốn điều lệ của Quỹ được ngân sách nhà nước cấp, nâng lên từ 1.000 tỷ lên 2.000 tỷ đồng và các nguồn vốn khác để thực hiện chức năng cho vay ưu đãi, hỗ trợ lãi suất vay, bảo lãnh để vay vốn và hỗ trợ vốn cho các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân thực hiện nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao, đổi mới và hoàn thiện công nghệ.
Với nguồn vốn điều lệ của Quỹ khá lớn, thông qua việc hỗ trợ tín dụng và hỗ trợ vốn, sẽ thúc đẩy doanh nghiệp đổi mới công nghệ, trở thành trung tâm của hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia. Phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam đang sử dụng công nghệ lạc hậu. Do vậy, Quỹ được kỳ vọng tạo thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận nhanh nguồn kinh phí hỗ trợ từ Nhà nước, giải quyết vướng mắc về thủ tục trong các hoạt động hỗ trợ của Nhà nước đối với ngành khoa học – công nghệ.
Tuy nhiên, thách thức đối với Hội đồng quản lý Quỹ là triển khai hoạt động hỗ trợ tín dụng với độ phức tạp cao nhưng phải đáp ứng nhanh nhu cầu của doanh nghiệp. Trước đây, vốn điều lệ được sử dụng để vừa tài trợ, vừa hỗ trợ tín dụng cho doanh nghiệp, nhưng hiện nay chỉ được sử dụng để cho doanh nghiệp vay ưu đãi, hỗ trợ lãi suất vay, bảo lãnh để vay vốn. Hoạt động tài trợ sử dụng từ nguồn vốn khác. Ðể Quỹ hoạt động hiệu quả, Nhà nước cần cấp vốn điều lệ nhanh chóng và đầy đủ. Qua các năm trước đây cho thấy, ngân sách nhà nước đều không cấp đủ vốn điều lệ cho Quỹ. Việc cấp vốn nhỏ giọt sẽ không đem lại hiệu quả hỗ trợ tài chính khi doanh nghiệp đổi mới công nghệ cần vay vốn ở mức cao, đáp ứng vốn tức thời để nắm bắt thời cơ kinh doanh. Ðồng thời, vai trò, chức năng của Quỹ là hỗ trợ doanh nghiệp chuyển giao, đổi mới, hoàn thiện công nghệ cũng không phát huy được trên thực tế.
Theo một kết quả điều tra năm 2019 về đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp của Bộ Khoa học và Công nghệ, các doanh nghiệp chủ yếu sử dụng vốn tự có cho hoạt động đổi mới sáng tạo, sau đó mới đến nguồn vốn vay. Các doanh nghiệp chưa tích cực huy động vốn hỗ trợ từ Nhà nước và các nguồn khác do thiếu thông tin. Không ít doanh nghiệp không biết đầu mối để kết nối, tiếp cận các hình thức hỗ trợ từ các nguồn của Nhà nước và các tổ chức tín dụng.
Theo đó, khi đi vào vận hành, Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia, cần có cơ chế tiếp cận thông thoáng, nhanh gọn, đơn giản trên cơ sở công khai thủ tục, điều kiện, đối tượng cho vay để nhiều doanh nghiệp biết thông tin, đồng thời cần minh bạch trong tổ chức xét chọn nhiệm vụ, dự án được nhận sự hỗ trợ từ Quỹ./.